Huidschade en huidzorg bij chemotherapie

De huid is het grootste orgaan in ons lichaam , die fungeert als barrière die ons beschermt tegen bacteriën , virussen en schimmels. Het regelt ook onze temperatuur in ons lichaam en het stelt ons in staat om zintuiglijke impulsen te ontvangen : de manier waarop we dingen waarnemen in onze omgeving, warmte of koude , en wanneer we dingen aanraken . De huid is ook verantwoordelijk voor het vormen van vitamine D , dat zeer belangrijk is voor onze algehele gezondheid.

Tijdens  de chemotherapie blokkeren de meeste chemotherapie-producten de activiteit of het vermogen van cellen in ons lichaam om te delen of te groeien. Deze producten zijn echter niet in staat onderscheid te maken tussen een kankercel die ze vernietigen of een normale cel zoals huidcellen die groeien . Dit leidt tot de dermatologische bijwerkingen zoals hieronder beschreven:

  • droge huid
  • Huiduitslag

Chemotherapie kan lichtgevoeligheid veroorzaken dat zich voordoet als roodheid.
Huiduitslag die lijkt op acne kan soms verbeterd worden door middel van steroiden

  • Hand-voet- syndroom

Dit is een bijwerking van chemotherapie bepaalde geneesmiddelen zoals orale capecitabine , 5 - fluorouracil en doxorubicine .

  • Radiation recall

Dit is een gebied van roodheid die ontstaat in het gebied van bestraling na een bepaalde chemotherapeutica .

  • Ontsteking van het mondslijmvlies

 

Hand-voet reactie

Deze nevenwerking komt bij veel patiënten in de loop van chemotherapie voor. De hand-voethuidreactie komt tot uiting als:

  • jeuk, tintelingen
  • een gevoel van verstramming
  • branderigheid
  • vervelling, droge huid
  • een dof gevoel
  • pijnlijke  handpalmen en/of voetzolen
  • hogere gevoeligheid voor warme voorwerpen
  • roodheid
  • zwelling, kloven, eelt of blaarvorming op de wrijfplaatsen van de handpalmen en voetzolen

De symptomen komen meestal voor na enkele cycli. De tips mag u reeds toepassen van bij de aanvang van uw behandeling.

 

TIPS

  • Laat de aanwezige eeltvorming op handen en voeten verzorgen door een medische pedicure vóór de start van de behandeling. De eelt goed laten verzorgen, maar niet wegsnijden!
  • Breng vaak een verzachtende crème aan op uw handen en voeten, in het bijzonder op plaatsen waar de huid droog is. Bijvoorbeeld een cold cream of een lipofiele crème.
  • Bij jeuk kan u de handen en voeten insmeren met een ureumhoudende zalf.
  • Breng voor het slapengaan een dikke laag zalf aan met daarboven een paar sokken om de zalf ter plaatse te houden.
  • Draag ‘s avonds katoenen handschoenen en sokken om de vochtinbrengende crèmes optimaal te laten indringen.
  • Neem best een lauwe douche en gebruik een neutrale en ongeparfumeerde douchegel. Dep de huid voorzichtig met een zachte badhanddoek.
  • Gebruik een beschermingsfactor (bv. Factor 50) in de zon en een aftersunspray om de huid te verzachten.
  • Draag breed schoeisel, zorg dat uw voeten niet geklemd zitten in de schoenen. Het gebruik van inlegzolen is aan te raden.
  • Draag handschoenen, uw handen kunnen heel gevoelig zijn in de kou.
  • Gebruik handschoenen bij het afwassen, draag eerst fijne katoenen handschoenen en dan pas rubberen handschoenen.
  • Een voetbadje met magnesiumsulfaat (MgSO4) kan verzachtend werken.
  • Bij open wondjes, éénmaal per dag een ontsmettend voetbadje gebruiken.
  • Raadpleeg een pedicure of een podologe als u harde en verdikte huidplekken hebt.
  • Breng corticoïdebevattende zalven enkel op de aangetaste plaatsen aan anders zal u de gezonde huid irriteren.
  • Vraag aan uw arts een geneesmiddel tegen de jeuk of de pijn.

 

LET OP

  • Vermijd langdurige blootstelling aan de zon.
  • Vermijd hete douches of baden.
  • Vermijd het contact met detergent of andere onderhoudsproducten. Deze drogen de huid uit.
  • Vermijd wrijvingen ter hoogte van de voeten en handen, bijvoorbeeld bij een lange wandeling of het langdurig werken met bepaalde werktuigen.
  • Prik de blaren niet open, dit kan de klachten verergeren.
  • Let op met het gebruik van pleisters.
  • Vermijd lang rechtop staan.
  • Vermijd schoenen met dunne zolen.
  • Vermijd blootvoets lopen. Het kan even afkoeling brengen maar u moet opletten voor wondjes.

 

Ontsteking van het mondslijmvlies

Het slijmvlies in de mond kan ontsteken door chemotherapie. Dit heet mucositis. De ontsteking is meestal tijdelijk, maar kan pijnlijk zijn. Het tandvlees, de tong en de lippen kunnen dan gevoelig zijn, vooral bij het eten en drinken.

 Andere klachten in de mond zijn:

  • aften
  • een droge of pijnlijke mond
  • zweertjes
  • wit beslag op de tong
  • rood slijmvlies
  • bloedend tandvlees
  • kloofjes in de lippen
  • een gevoelige keel

 

TIPS

  • Behoud een goede mondhygiëne en een goed verzorgd gebit.
  • Poets uw tanden na elke maaltijd, minstens 3 maal per dag.
  • Poets uw tanden steeds met een zachte tandenborstel.
  • Gebruik een fluoridehoudende milde tandpasta.
  • Spoel de tandenborstel grondig na en bewaar hem droog met de borstelkop naar boven.
  • Vervang uw tandenborstel om de 2 maanden.
  • Gebruik 1 maal per dag een tongschraper om uw tong te reinigen. Borstel of schraap de tongrug en de zijvlakken van de tong.
  • Flos uw tanden éénmaal per dag.
  • Spoel steeds uw mond  met water na het braken.
  • Spoel uw mond met Dentio 0,05% of een ander mondspoelmiddel zonder alcohol.
  • Gebruik het mondspoelmiddel telkens na het poetsen en voor het slapengaan.
  • Houd de lippen vochtig met een lippenbalsem.
  • Drink veel (water, lauwe thee).
  • In geval van pijn eet u het best voedsel dat zacht is.
  • Hebt u pijn of open wondjes in de mond, neem dan steeds contact op met de verpleegkundige. De pijnlijke zones in uw mond kunnen verholpen worden met een laserbehandeling.
  • Verwijder uw gebitsprothese en spoel uw mond bij pijn.
  • Reinig de gebitsprothese met een protheseborstel en vloeibare neutrale zeep. Gebruik geen tandpasta want dit beschadigt de gebitsprothese. Een bruistablet vervangt het borstelen van uw prothese niet.

 

LET OP

  • Vermijd te gekruid, zuur (citroensap, vinaigrette, mosterd), droog, krokant, hard, zeer koud of zeer warm voedsel bij pijn of open wondjes in de mond.
  • Vermijd tandpasta met een blekende werking voor witte tanden (bv. met peroxide).
  • Vermijd alcoholische dranken.
  • Minderen of beter, stoppen met roken is aangeraden.

 

Bron: brochure UZ Gent

 

Links:

www.breastcancer.org

https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/physically/skin-problems

 

Referenties

Gandey, Allison, “Minimize Chemotherapy-Induced Hand-Foot Syndrome. Medscape Medical News <http:www.medscape.com/viewarticle/561266> (January 2011).

Haas, Marilyn, and Giselle Moore-Higgs, ed. Principles of Skin Care and the Oncology Patient. Pittsburgh: Oncology Nursing Society, 2010.

Lacouture, M. E., and Melosky, B. L., “Cutaneous Reactions to Anticancer Agents Targeting the Epidermal Growth Factor Receptor: A Dermatology-Oncology Perspective.” Skin Therapy Letter 12.6 (2007): 1-5.

Topical hyaluronic acid vs. standard of care for the prevention of radiation dermatitis after adjuvant radiotherapy for breast cancer: single-blind randomized phase III clinical trial.
Pinnix C, Perkins GH, Strom EA, Tereffe W, Woodward W, Oh JL, Arriaga L, Munsell MF, Kelly P, Hoffman KE, Smith BD, Buchholz TA, Yu TK.
Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2012 Jul 15;83(4):1089-94. doi: 10.1016/j.ijrobp.2011.09.021. Epub 2011 Dec 14.

Phase II study assessing the effectiveness of Biafine cream as a prophylactic agent for radiation-induced acute skin toxicity to the breast in women undergoing radiotherapy with concomitant CMF chemotherapy.
Szumacher E, Wighton A, Franssen E, Chow E, Tsao M, Ackerman I, Andersson L, Kim J, Wojcicka A, Ung Y, Sixel K, Hayter C.
Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2001 Sep 1;51(1):81-6.